Frelsi

Persónulegt frelsi er nauðsynlegt mannlegri tign og hamingju. Bulver Lytton.

Gagnvart frjálsum mönnum eru hótanir máttlausar. Cicero.

Eftir lestur Gunnlaugs sögu Ormstungu (m/viðaukum)

                         

Örlög mikil og ill voru búin

örum vaskleikamanni :

sælu gjaforði´ í svikum rúinn,

er sótt var úr föðurranni.

Eitt var þó líf ykkar, ástin og trúin, 

Ormstunga´ og fagur þinn svanni !

 

Illræði Hrafns, af öfund spunnin,

Eiríks jarls af slóðum,

eltu´ ykkur báða : brúður unnin

brögðum með þeygi góðum.

Af barst, þótt féllir, örvarunninn;

auðgaðir Helgu að ljóðum ...

 

Úr Gunnlaugs sögu, sennilega um síðustu fundi þeirra Helgu fögru:

"Síðan gengu þeir yfir ána, og töluðu þau Helga og Gunnlaugur um stund. Og er þeir gengu austur yfir ána, þá stóð Helga og starði á Gunnlaug lengi eftir.

Gunnlaugur leit þá aftur yfir ána og kvað vísu þessa:

Brámáni skein brúna

brims af ljósum himni

Hristar hörvi glæstrar

haukfránn á mig lauka.

En sá geisli sýslar

síðan gullmens Fríðar

hvarma tungls og hringa

Hlínar óþurft mína."

Þess má geta, að Helga þessi hin undurfagra hefur verið ein fyrsta afgerandi kvenréttindakonan á Íslandi, og hefur hún trúlega haft skap í það frá afa sínum, Agli sjálfum Skalla-Grímssyni. Skáld-Hrafn náði að kvænast henni, en þá fór hún skjótlega í kynlífsbindindi eða verkfall, eins og konurnar í Lýsiströtu Aristofaness. En þannig segir m.a. í Gunnlaugs sögu, að Hrafn "kvaðst því Gunnlaug á hólm skorað hafa, að hann kvaðst öngvar nytjar hafa [af] Helgu og kvað annan hvorn verða að hníga fyrir öðrum." Já, þetta var skapmikill ástarþríhyrningur!

Vilji menn leita uppi nýjustu passamyndina af Helgu fögru, þá er hana að finna meðal drottninganna í fornmanna-spilastokknum íslenzka (1930), sjá hér neðar!

PS. Lesið svo tímabæra grein mína:  Eitt ríki með réttan málstað sannleikans gegn meirihluta hinna

HELGA FAGRA er hér hjartadrottning (eins og vera ber!), sú neðri á því spili (snýr öfugt)

 

Makkaróna tileinkuð nautaatsunnendum

(Makkarónu einkennir sú kveðskaparhefð að blanda saman tungum með slettum úr öðru máli.* Ég biðst afsökunar á því að sletta ekki spænsku:)

 

"Það augljóst flestum er : 

þetta´ er ekkert nema vaninn,

að spýtist blóðið hér," 

kvað spænski nautabaninn.

"I know I´m much too soft ..."

hans nasarvængur þaninn,

er tókst hann hátt á loft.

Æ, triste varð þar hans baninn!

                                                 18.11. 2017

* Makkarónu-vísur eiga upptök sín á miðöldum, voru fyrst raunar latínuvísur, þar sem skotið var inn í orðum og frösum úr þjóðtungunum; en það má leika sér að þessu alla vega.

Enn eru rímur ortar hér

Merkilegt er, að enn eru rímur ortar á Íslandi, en þetta er eitt elzta skáld­skap­ar­form­ið, líkl. hátt í 700 ára. Pétur Stef­áns­son yrkir fjör­lega Rímu af Fjölva fylli­byttu á Boðn­ar­miði, með sam­úð fyrir efninu, en líka auga fyrir því spaugi­lega. Í man­söngv­unum (upphafs­þætti hverrar rímu) kemur hann svo jafnvel inn á sín leyndustu einkamál og fer vel með það sem annað; munu margir líka kannast við sjálfa sig í þeim morg­un­aðstæðum sem hann lýsir þarna, með sitt úfna hár, greiðandi sér "unz þokkafullur út ég lít." 

Já, listilega fer Pétur með efnið, í gömlum stíl og líka ferskum með hnyttilegu orðalagi. Hafa ekki ýkja margir ort heilu rímurnar frá dögum Steins Steinarr, Kristjáns Eldjárns og Sveinbjarnar Beinteinssonar, blessaðrar minningar. Taka mætti saman lista um slíka, til viðbótar við eldri rímnasöfn Finns Sigmunds­sonar og Sveinbjarnar Beinteinssonar.

Margir hafa frá tímum þjóðskáldsins Jónasar Hallgríms­sonar litið niður á rímna­gerð, og vissulega var kominn þreyttur tónn í rímurnar margar um hans daga (en einna sízt hjá Sigurði Breiðfjörð, sem varð þó fyrir hvassri gagnrýni hans). En þetta er samt all-frjór vettvangur skáld­skapar­lega og uppruni rímna merki­legur, eins og próf. Vésteinn Ólason hefur bent á, þ.e. um frönsk áhrif á þessa kvæðagerð. Rímurnar, með þáttum sínum, séu þeir ekki of langir, bjóða upp á ýmsa fjölbreytni inn- og endaríms og mislangra brag­ar­hátta, og lengi vel voru þær einn helzti framhalds­vettvangur fyrir notkun heita og kenninga í skálda­máli, þótt ýmsum tækist raunar misvel upp að gera það með þeim frjóa hætti sem finna má einkum í drótt­kvæðunum gömlu, sem áttu sér sína löngu og allráðandi hefð frá níundu öld til þeirrar fimmtándu.

Kynleysið skást?

Hér er óvenjuleg frétt: Einhver vill endilega verða kynlaus og kostar (sjálfur?) miklu til í 110 aðgerðum (sjá neðar). Ætli það sé þá ekki lengur satt, sem skáldið kvað:

• Þótt náttúran sé lamin með lurk,
• samt leitar hún út um síðir ...?

Og svo að litið sé til hinnar helgu bókar, sem er heiðruð þennan dag sem jafnan: Var þá sköpunarverk Guðs ekki "harla gott", eins og þó segir á fyrstu blöðum Biblíunnar?

Um það geta menn eflaust deilt lengi og sumir rifið klæði sín (Mt.26.65), jafnvel reytt hár sitt og skegg (sbr. Esrabók 9.3), ef eitthvað verður þar eftir.

110 lýtaaðgerðir til að verða kynlaus

Þrátt fyrir dumbungsveður er menningin ræktuð á Suðurlandi

Þetta er góður dagbókarpistill: Laugardagur 03. 12. 16, eftir Björn Bjarnason, fyrrv. menntamálaráðherra, um menningar­lega samkomu í hlöðunni á Kvoslæk í Fljótshlíð í dimmviðri.

Þórður Tómasson í Skógum, fjarskyldur frændi minn, sem í mínu ungdæmi í Holti undir Eyja­fjöllum var þar á nágranna­bænum Vallnatúni og mér minnis­stæður þar og við orgelið í Holti, var einn þeirra höfunda nýrra bóka, sem fagnað var á samkomunni á Kvoslæk. Þórður er orðinn 95 ára, en svo ern, að hann ekur enn bíl sínum og það í þessu hryssings­veðri. Hann las úr sinni 21. bók, Mjólk í mat, en er með tvær aðrar í smíðum!

Fleiri góðir Sunnlendingar kynntu þarna bækur sínar (sjá pistil Björns), og útgefandinn Bjarni Harðarson, sá þjóðþarfi bóksali á Selfossi, gegndi þar lykilhlutverki.

Kannski ég endurbirti ljóð mitt af þessum slóðum, minningarljóð (ort undir lok liðinnar aldar) fyrst og fremst um séra Sigurð Einarsson, vin og samstarfsmann Þórðar, sem sjálfum bregður þar líka fyrir, því að organistinn var hann í prestakallinu.

 

     Séra Sigurður skáld í Holti

        Nærfellt liðið ár er eitt 
        frá aldar þinnar fyrsta degi. 
        Einatt hafði sál þín seitt 
        sefa minn. Í austurvegi 
        skín við himni háleit, björt 
        hróðri vafin jökladrottning. 
        Þar hjá Katla, þar hjá ört 
        þitt nam krauma brjóst í lotning. 
   
        Undur lífs og eilíf rök 
        andann fýsti' að skilja' og læra... 
        Vorsins klið og vængjatök 
        veittist betr í ljóð að færa. 
        Bjargsins máttku, djúpu dul 
        og dagsins ljóma' á sólarhlaði, 
        fjallablómin fögur, gul 
        fangaðir þú á hvítu blaði. 
   
        Hlust við innstu hrífur nú 
        hlýr og dimmur andans rómur. 
        Rétt til getið - það ert þú, 
        en Þórðar frænda orgelhljómur 
        sætar enn mér syngur þó 
        og sálmar ykkar kóræfinga 
        í hreiðri því, sem Hanna bjó 
        þér, heiðursklerkur Eyfellinga. 
   
        Mannsins vinur hjartahreinn, 
        hásal Drottins gista máttu. 
        Tryggðamál þín tefji' ei neinn, 
        trúarbæn þá heyrast láttu 
        mælta fram fyrir mína þjóð: 
        Meðan anda nokkur lungu, 
        tali' hún, syngi og listaljóð 
        læri á þinnar móður tungu. 
  

 

Lokið er nú stjórnarmyndunar­viðræðum fimm ógæfuflokka

Hér er í upphafi vísað til þeirra vonarorða Guðm. Andra Thorssonar að fimm­menn­ingarnir sem stóðu fyrir samtalinu gætu orðið e.k. uppfylling bernskrar, saklausrar hetju­ímyndar úr bókum Enid Blyton.

 

Komu hér saman "þau fræknu fimm",

foringjar heillaríkir?

Nei, stefnan var sífellt simmsalabimm

og sjálfum sér klaufarnir líkir.

Heiðarlegast að slíta viðræðunum

Halla sem óttast óttann ...

   

Halla, sem "óttast óttann",

afréð að sameinast hressum og glöðum

karli; í kokkhúsið sótti´hann.

Svo knýja þau dyra á Bessastöðum.

 

Heimild: Kynningarþáttur um Höllu Tómasdóttur forsetaframbjóðanda í Sjónvarpi að kveldi 20. júní 2016; þar kvaðst hún ekkert óttast nema óttann sjálfan. Maður hennar er heilsukokkur.

 

Halla bætir við sig mestu fylgi

Formaður RSÍ, Kristín Helga Gunnarsdóttir, segir rithöfunda sæta "heiftúðugum árásum" í fjölmiðlum!

Frá þessu segir á Vísir.is. Félagsfundur Rithöfundasambandsins var í gær að mynda sig við að taka á hinum mjög svo gagnrýndu úthlutunarmálum rithöfundalauna.

Það er þó laukrétt hjá Kristínu Helgu, að það er „löngu orðið tímabært að … bæta við nýliðalaunum,“ en hitt er miklu síður rétt hjá henni að gefa í skyn, að þetta sé alfarið háð því að rithöfundasjóðurinn verði stækkaður.

Það hefur verið misrétti í gangi hjá RSÍ í þessu efni, sömu höfundarnir stöðugt í gangi ár eftir ár á 12 mánaða launum á hverju ári eða fast að því. Séu höfundar orðnir það frægir og viðurkenndir, ætti þeim ekki að vera neitt að vanbúnaði að lifa líka á ritlaunum sínum. Hitt er bruðl á almannafé, hneisa jafnvel, að sumir þessara höfunda hafa litlu skilað af nýjum verkum á löngu árabili (Andri Snær Magnason líklega frægasta dæmið; og ekki á hann að fá neina sérmeðferð ríkisstyrkjakerfis við höfunda út á það eitt, að hann er baráttumaður í náttúruverndarmálum, það er misnotkun á kerfinu, og hann getur sótt um aðra styrki eða viðurkenningar vegna þeirrar iðju sinnar).

Ekki tel ég rithöfunda hafa orðið fyrir "heiftúðugum árásum" fjölmiðla vegna þessa launakerfis, gagnrýnin þar hefur verið eðlileg og sanngjörn, en vitaskuld ganga sumir athugasemdamenn allt of langt í dónalegum árásum (halda kannski daglegum háttum sínum í því efni), og er ekki mark á neinni slíkri ósanngirni takandi. 

Kristín Helga og stjórnarmenn hennar ættu í 1. lagi að hætta að ögra þjóðinni með misréttisstefnu liðinna ára, þegar margir góðir höfundar fengu aldrei neitt, sama hversu oft þeir sóttu um; en kannski er von til þess, að þau séu einmitt á þeirri leið núna að breyta þessu með nýrri skipan uppstillingarnefndar.

Í 2. lagi eiga þau að draga úr stóru styrkjunum til sinna eigin eftirlætismanna, með því væri unnt að fjölga öðrum styrkjum um t.d. 36–60 mánaðarlaun í hverri úthlutun, og myndu bæði nýir höfundar og aðrir geta notið þess. Það er afar slæmur fylgifiskur þess kerfis, sem ríkt hefur, að margir höfundar hafa ekki efni á útgáfu bóka sinna, fá engan vott af viðurkenningu, þótt ástæða sé til, og hafa takmarkaðan tíma til sköpunar vegna annars vinnustrits.

Í 3. lagi væri ein leiðin til úrbóta sú að setja þak á hæstu styrki og að enginn fái samfellt laun í fleiri ár en fjögur (eða 3 1/3 ár á fjórum árum); þá verði að taka við heilt ár án þessara ríkislauna, en svo megi sækja um aftur.

Og í 4. lagi þarf að gera meiri kröfur um afköst og útgáfu rita þeirra höfunda, sem styrktir eru veglega af ríkinu – okkur öllum!

Naggríssvísa

Þessa örlitlu stöku hafði ég eitt sinn lagt inn á Facebók sonar míns, en seinna hætti hann á Facebók, og því er hún horfin þaðan. Með fylgdi líka þessi tilheyrandi mynd, enda vísan ort við myndina:

 

Hér er ég góður að hanga

og (hæ!) ef þig skyldi langa

að dingla þér dál´tið með mér,

þá er nóg hér af snæri, svo snúumst

við snjallir í hring, víg-búumst

gegn óvígum óvinaher!